Bres BEKEND
In een blog schreef ik over
Hemingway en Steinbeck. (Zoekt en gij zult vinden). Hemingway schreef voor mij
alsof ik erbij was. Nog sterker: of ik het zelf was. Van Steinbeck kreeg ik het
gevoel dat wij samen in de ziel van mensen keken die aan de rand van de
samenleving hun tijd door -brachten. Ik bepaalde mij tot Hemingway en vertelde
dat hij geschreven had wereldberoemd te willen worden, het werd en zelfs, net
als Steinbeck, de Nobelprijs ontving voor zijn werk. En toen pleegde hij
zelfmoord.
De Nederlandse kranten hebben
moeite het hoofd boven water te houden. Radio, televisie en computer nemen in toenemende
mate de berichtgeving en de achtergronden van het nieuws over. De Volkskrant
geeft ruime plaats voor, wat de redactie noemt, “De Verdieping”. Als cadeau
publiceerde deze krant op 20-9-2019 een pretentieus onthullend artikel genaamd “Spanje leerde Hemingway de zin van het
leven en de dood”.
Weer las ik over de vervulling
van zijn grote wens wereldberoemd te worden, dat werd en dat hij de Nobelprijs ontving
als aanmoediging en voorbeeld voor anderen en daarop zelfmoord pleegde. Dat is
op zichzelf beschouwd minstens merkwaardig. Er werden allerlei theorieën als
oorzaak en gevolg van zijn zelfmoord geopperd. Errnest, zoals zijn voornaam
was, zou zich het meest in Spanje thuis voelen en had contacten met Cuba, het
land dat voortdurend in conflict leefde met Amerika. De kritiek op hem van Hoover,
het hoofd van de CIA, was zo dreigend dat hij elk ogenblik verwachtte om het
leven gebracht te worden. Daarmee kon hij niet leven.
Dat was één van de theorieën,
geheel in tegenspraak tot de algemene beeldvorming die van hem gegeven werd: een
avonturier, die oorlogen, de jacht op groot wild en stierenvechten
romantiseerde, alcoholist werd en aan achtervolgingswaanzin ging lijden.
Kortom: hij leidde een liederlijk leven, had geen kijk meer op zijn leven,
voelde zich ondanks zijn vele schrijfwerk totaal waardeloos, welke instelling
zo deprimerend was dat er niet mee viel te leven.
Volgens zijn vriend, de
schrijver José Luis Cstillo-Puche, die nu ter gelegenheid van zijn honderdste
geboortedag een expositie over hem heeft samengesteld, was dat echter allemaal
uiterlijke schijn, bedoeld om de buitenwereld om de tuin te leiden. Hemingway
was in wekelijkheid een timide en eenzame bangerik die niet met het licht uit
kon slapen.
In plaats dat de roem en de nobelprijs
hem stimuleerde tot een bevredigend verder leven en schrijven, werd het zijn
ondergang.
Ook mijn indruk van de beschrijvingen
over hem moet je maar nemen voor wat het is: onzekerheid over je werk met een
waarschuwing.
Ik las biografieën van door
mij bewonderde politici, geestelijken, schrijvers en componisten. Dat leverde
voor mij grote teleurstellingen op. Een groot aantal van de door mij bewonderde
en algemeen geroemde mensen kwamen
daaruit te voorschijn als ronduit zielig, gebrekkig en asociaal.
Ik ben opgegroeid in een
gezin dat het geweldloze anarchosyndicalisme van Leo Tolstoi, Kees Boeke, Frederik
van Eden en Domela Nieuwenhuis aan het christendom koppelde als voorbeeld voor
een beter mens, totdat ik een opdoffer kreeg bij het lezen van Domela’s boek
“Het handboek voor de vrijdenker”, dat Christus als een bedachte hopeloze
idealist afschilderde en schreef dat het
bloed van de kapitalisten door de straatgoten moest vloeien.
Hoe valt het één met het
ander te rijmen, vooral hoe kunnen de woorden, daden en lieflijke muziekstukken
uit de eerst zo bewonderde personen voort komen? Leden zij een dubbel leven of
schreven de biografen elk een periode uit hun leven?
Ik schreef al een aantal
blogs met de titels “Terugblik 1, 2, 3 “ enzovoort. Een “autobiografie”. Het
was als een blik op mijzelf voor mijn kinderen en kleinkinderen bedoeld. Die
toonden altijd grote belangstelling voor hun voorvaderen die sommige
eigenschappen aan hen hadden overgedragen. Ieder mens verstaat echter onder een
letter, woord en zin iets anders, dus met die gedachte moet ik leven en hopen
dat zij niet in dezelfde fouten vallen als ik. “Andermans boeken zijn moeilijk
te lezen” schreef iemand eens. Zo moet ik ook mijn medemensen zien, met zijn
goede en minder goed kanten.
De Arnhemse burgemeester had buurtbewoners
van straten opgeroepen een “herinneringsmaaltijd” in hun straat te houden om te
blijven onthouden dat 17 september 1944 een vreselijke strijd om hun stad
gevoerd was. Ik deed wat vrijwilligerswerk omdat het moest en anderen het niet
wilden of konden. Dus was ik, die tijdens die slag om Arnhem leefde, het
slachtoffer en werd verzocht door de bewoners van die straten die dat wilden
organiseren, bij die “gezellige” maaltijd een kort verslag te doen van die tijd
van toen. Ik ben 94 jaar en moest dat hebben meegemaakt. Korte samenvattingen
daarvan plaatste ik als blogs op mijn website.
En nu komt het merkwaardige. Ik moest tijden geleden lezingen houden als lid van
Kerk en Vrede en de Jeugdbond Voor Onthouding. Ik ben geen spreker in het
openbaar, zelfs niet na het volgen van een sprekerscursus. Ik deed dat met
vreze en beven omdat niemand anders het deed. Na zoveel tijd was die vrees
toegenomen. Maar ik kon er niet onderuit. Ik begon te letten op sprekers die op
de televisie werden weergegeven en preken en lezingen hielden. Zij hadden
nagenoeg allen een tablet, laptop of zelfs papier voor zich. Dat stelde mij enigszins
gerust. Weken tevoren schreef ik teksten op en printte dat met een grote letter
uit. Met zes tot tien A-viertjes op zak ging ik niettemin met spanning op pad.
Tot mijn verbazing en opluchting…… Ach, lees mijn blogs maar. Daarop plaatste ik die lezingen.
Ik ontving de volgende dagen
als ik wandelde van veel mensen lof. Maar er waren ook sommige goede kennissen,
die mij opeens niet meer goedendag zeiden of zelfs mijn gezelschap meden. Het
lot van de roem? Het standaardboek van Hemingway heeft als titel “Voor wie de
klok luidt”.
Ik kan mij niet met hem vergelijken,
maar kreeg even het idee dat voor hem roem de oorzaak van zijn dood kon zijn.
